«Ένα μικρό αγόρι βρέθηκε κι αυτό στη Δονούσα στο δρόμο προς τη Μέση Ανατολή, μέρες πολλές νηστικό, έφαγε πολλές σαρδέλες στο φιλόξενο σπίτι του βαρκάρη της Αντίστασης Γιώργη Σκοπελίτη κι ήπιε μετά μπόλικο νερό, για να σβήσει τη δίψα απ’ την αρμύρα και χορτάτος κατέφυγε σ’ ένα χωράφι με φραγκοσυκιές, όπου κρύφτηκε, για να μη φύγει στη Μέση Ανατολή. Μα ο Μυτιληνιός καπετάν Κώστας, μόλις πληροφορήθηκε την εξαφάνιση του μικρού, ζήτησε την ανεύρεσή του, δηλώνοντας: «πρέπει να εκτελεστεί…».
Για πρώτη φορά αποτυπώνονται σε ένα ογκώδη τόμο 530 σελίδων τα συγκλονιστικά γεγονότα που συνέβησαν στη Νάξο την περίοδο από την κήρυξη του πολέμου στις 28/10/1940 ως την απελευθέρωση.
Τα γεγονότα, καταγραμμένα με ημερολογιακή τάξη, αναδεικνύουν πρωτόγνωρα συμβάντα, πολυάριθμες πολεμικές επιχειρήσεις στον αέρα και τη θάλασσα, παρουσία και πολεμική δράση στο νησί ομάδων σαμποτέρ των συμμαχικών δυνάμεων, πυκνό δίχτυ αντιστασιακών οργανώσεων που συνεργάζονταν με τις συμμαχικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής, μαζική διαφυγή παλικαριών με κάθε πλωτό μέσο στη Μέση Ανατολή, για να πολεμήσουν από εκεί τον κατακτητή.
Είναι μια συγκλονιστική περιδιάβαση στα σκοτεινά χρόνια της κατοχής στη Νάξο, όπως αυτά αναδεικνύονται μέσα από την μελέτη χιλιάδων σελίδων από εκατοντάδες έγγραφα, παράθεση πλήθους φωτογραφιών και ντοκουμέντων, αξιοποίηση δεκάδων ωρών συνεντεύξεων.
Οι εικόνες που προβάλλονται με αμεσότητα και ζωντάνια είναι πολεμικές, με πρωταγωνιστές άγνωστους ως σήμερα ήρωες, με πρωτοφανείς καταστροφές και αθλιότητες των κατακτητών, των μαυραγοριτών, των καταδοτών και με το θανατικό της πείνας που θέρισε τον πληθυσμό της ορεινής Νάξου.
Εικόνες σαν εκείνες της Αποκάλυψης, μιας εποχής ηρωικής και δραματικής, σαν Ευριπίδεια τραγωδία, μα χωρίς τον «από μηχανής θεό» και χωρίς… κάθαρση. Αισθήματα οργής για την αγριότητα των κατακτητών, το πλιάτσικο, τους βιασμούς, τις δολοφονίες.
Βοήθεια δεν φθάνει από πουθενά, ο ναυτικός αποκλεισμός των Άγγλων πλήττει καίρια τα νησιά, απών απ’ το νησί την κατοχή ο δεσπότης Παροναξίας Χερουβείμ Άννινος, ανάξιος του ράσου που φοράει… κρυμμένος στη σιγουριά και την ανωνυμία της Αθήνας… το δεύτερο στίγμα για το νησί στη «μαύρη βίβλο της κατοχής». Δεν ήταν αυτός ο επαναστάτης Δεσπότης Παροναξίας Ιερόθεος Αριστάρχου το 1821. Απόντες κι οι παλιοί ντόπιοι πολιτικοί. Θα εμφανιστούν όμως κι αυτοί με το τέλος της κατοχής, για να «βοηθήσουν»!
Δεν είναι η τριήμερη άσκοπη «μάχη της Νάξου» το σημαντικό γεγονός εκείνης της περιόδου. Είναι όλα τα παραπάνω κι ακόμη περισσότερα, οι λαμπρές σελίδες με τους πολεμιστές, τους αγωνιστές, όσους θυσιάστηκαν, μα κι η «μαύρη βίβλος» της, με εικόνες ζόφου, εξαθλίωσης, εικόνες μιας κοινωνίας ζούγκλας και βαρβαρότητας.
Η πολύχρονη αυτή έρευνα του συγγραφέα, επιχειρεί, μέσα από έναν τόμο 530 σελίδων, να φωτίσει όλες τις πλευρές των γεγονότων, τις λαμπρές και τις σκοτεινές σελίδες τους.
Η ιστορία, φωτίζοντας την αλήθεια χωρίς φόβο και πάθος, ενώνει, δεν διχάζει, προβληματίζει για να διδάσκει και γίνεται «μέγιστον μάθημα» για τις επόμενες γενιές, όταν «ουδέν ψεύδος λέει, ουδέν αληθές σιωπά».
Η σπουδαία αυτή συγγραφική προσπάθεια κυκλοφορεί σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων στα βιβλιοπωλεία της Νάξου.
Νίκος Ι. Λεβογιάννης
Φιλόλογος – πρώην βουλευτής
Νεότερη Ιστορία της Νάξου τόμος Β4
Κατοχή – Αντίσταση
